लालपुर्जा कसरी बनाउने

लालपुर्जा के हो र किन आवश्यक छ?

नेपालमा जग्गाको मालिकी पुष्टि गर्ने सबैभन्दा मुख्य कागजातलाई लालपुर्जा (Land Ownership Certificate) भनिन्छ। यो कागजात बिना कुनै पनि जग्गाको खरिद बिक्री, विभाजन, वा बन्धक राख्ने कार्य गरिन्न। लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रश्न जग्गा खरिद गर्नेहरूको लागि अत्यन्त आवश्यक मानिन्छ। यो कागजातमा जग्गाधनीको नाम, कित्ता नम्बर, र क्षेत्रफल स्पष्ट रूपमा उल्लेख गरिएको हुन्छ।

कानुनी रूपमा, यो प्रमाण पत्र नेपाल सरकारद्वारा जारी गरिएको विश्वसनीय कागजात हो। यसको माध्यमबाट मात्र जग्गाको अधिकार सुरक्षित हुन्छ। त्यसैले, लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने बारे पूर्ण जानकारी हुनु अनिवार्य छ।

लालपुर्जा बनाउन आवश्यक कागजातहरू

नयाँ लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रक्रिया सुरु गर्नुअघि सम्बन्धित कागजातहरूको संकलन गरिन्छ। निम्न कागजातहरू अनिवार्य रूपमा आवश्यक पर्दछ:

क्र.सं.	कागजातको नाम	विवरण
१	नागरिकता प्रमाण पत्र	बिक्रेता र खरिदेको दुवै पक्षको नागरिकताको प्रतिलिपि।
२	नामसारी सम्झौता	जग्गा बेच्ने र खरिद गर्नेबीच भएको रकम र शर्तहरू उल्लेख गरिएको सम्झौता पत्र।
३	राहदानी चित्र	दुवै पक्षको हालको राहदानी आकारको फोटो।
४	जग्गाको नक्सा (नापी)	मालपोत कार्यालयबाट निकालिएको चालु नक्सा।
५	धनी पूर्वाधार	जग्गा बेच्ने व्यक्तिको धनी पूर्वाधार (वडा कार्यालयबाट प्रमाणित)।
६	कर तिर्ने विवरण	अन्तिम तिरेको मालपोत खट्टा र नगरपालिकाको खट्टा।

 

यी सबै कागजातहरू संकलन गरेर मात्र लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रक्रिया अगाडि बढाइन्छ।

लालपुर्जा कसरी बनाउने? पूर्ण प्रक्रिया

लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रश्नको उत्तरमा, निश्चित प्रक्रिया पालना गर्नुपर्ने हुन्छ। यो प्रक्रिया मालपोत कार्यालय (Land Revenue Office) मार्फत सम्पन्न हुन्छ।

१. वडा कार्यालयबाट धनी पूर्वाधार लिने

सबैभन्दा पहिले, जग्गा रहेको स्थानको स्थानीय वडा कार्यालयमा गएर धनी पूर्वाधार (नामसारी गर्न पाउने प्रमाण) लिनुपर्छ। यो प्रमाणपत्र बिना मालपोत कार्यालयमा नामसारी दरखास्त दर्ता गर्न सकिँदैन। वडा कार्यालयमा सम्बन्धित कर (वडा कर) बुझाइएको हुनुपर्छ।

२. मालपोत कार्यालयमा नामसारी दरखास्त दिने

धनी पूर्वाधार लिएपछि, सम्बन्धित अनुसारको मालपोत कार्यालय मा नामसारी दरखास्त दिइन्छ। यहाँ "नामसारी निवेदन" फारम भरिन्छ र आवश्यक कागजातहरू बुझाइन्छ। यसै चरणमा लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने मुख्य कानुनी प्रक्रिया सुरु हुन्छ। तल लिखित जानकारी फारममा भरिन्छ:

• जग्गाको कित्ता नम्बर
• क्षेत्रफल
• बिक्रेता र खरिदेको नाम, ठेगाना
• दरखास्त गरिएको मिति

३. राजस्व तिर्ने (कर भुक्तानी)

नामसारी दरखास्त दर्ता भएपछि, मालपोत कार्यालयले जग्गाको मूल्यांकन गर्छ। सरकारले तोकेको दर अनुसार नामसारी शुल्क, दर्ता शुल्क र सर्भिस चार्ज तिर्नुपर्छ।

• नामसारी शुल्क: जग्गाको कुल मूल्यको एक निश्चित प्रतिशत।
• दर्ता शुल्क: सरकारले तोकेको दरअनुसार।

कर तिरेपछि लालपुर्जा कसरी बनाउने को अर्को चरणमा जान सकिन्छ।

४. मापदण्ड र नक्सा परीक्षण

मालपोत कार्यालयमा नापी शाखाले जग्गाको नक्सा र मापदण्ड जाँच गर्छ। यदि जग्गामा कुनै विवाद वा फरक भेटिएमा थप कागजात माग गरिन्छ। यदि सबै ठीक भएमा अनुमति दिइन्छ।

५. लालपुर्जा जारी गरिने

सबै प्रक्रिया सकिएपछि, कम्प्युटर प्रणालीमार्फत नयाँ मालिकको नाममा लालपुर्जा तयार गरिन्छ। सरोकारवाला व्यक्तिलाई बोलाएर हस्तान्तरण गरिन्छ। यसरी, लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रक्रिया सम्पन्न हुन्छ।

लालपुर्जा शुल्ह र सर्भिस चार्ज तालिका

लालपुर्जा कसरी बनाउने साथै यसको शुल्कको बारेमा पनि जान्नु आवश्यक छ। निम्न तालिकाले शुल्क संरचनालाई स्पष्ट गर्दछ:

सेवाको प्रकार	शुल्ह दर	विवरण
नामसारी शुल्क	जग्गा मूल्यको ४% देखि १०%	वडा वा नगरपालिकाको स्थान अनुसार फरक हुन्छ।
दर्ता शुल्क	जग्गा मूल्यको ०.५% देखि १%	मालपोत कार्यालयमा बुझाउनुपर्ने।
नक्सा शुल्क	रु. ५०० - रु. ५,०००	जग्गाको क्षेत्रफल र प्रकार अनुसार।
सर्भिस चार्ज	रु. ५० - रु. २००	छिटो गर्न चाहेमा अतिरिक्त लाग्छ।

 

जग्गा नामसारी गर्दा ध्यान दिने कुराहरू

लालपुर्जा कसरी बनाउने को प्रक्रियामा सतर्कता अपनाउनु आवश्यक छ। निम्न बुँदाहरूमा विशेष ध्यान दिइन्छ:

• मूल लालपुर्जा: जग्गा खरिद गर्दा बिक्रेताबाट मूल लालपुर्जा बुझाउनुपर्छ।
• कर भुक्तानी: अन्तिम पाँच वर्षको मालपोत खट्टा तिरिएको हुनुपर्छ।
• साक्षीहरू: नामसारी सम्झौतामा कम्तिमा दुईजना साक्षीको हस्ताक्षर हुनु आवश्यक छ।
• नापी परीक्षण: जग्गाको नक्सा र वास्तविक स्थिति मिलेको निश्चित गर्नुपर्छ।

यदि यी कुरामा ध्यान नदिएमा लालपुर्जा कसरी बनाउने प्रक्रिया लामो समय लिन सक्छ।

समस्या र समाधान (ललपुर्जा सम्बन्धी)

प्रायः सोधिने प्रश्नहरू यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ। यी प्रश्नहरू लालपुर्जा कसरी बनाउने सम्बन्धी जिज्ञासा मेटाउन मद्दत गर्छन्।

१. लालपुर्जा बेग्लाउने कानुन के हो?
नेपालमा जग्गाको विभाजन गर्न सम्बन्धित मालपोत कार्यालयमा निवेदन दिनुपर्छ। जग्गाको न्यूनतम क्षेत्रफल पूरा भएमा मात्र विभाजन गरिन्छ।

२. हराएको लालपुर्जा कसरी पाउने?
लालपुर्जा हराएमा सम्बन्धित मालपोत कार्यालयमा जानुहोस्। त्यहाँ प्रहरीमा उजुरी दिएर प्राप्त गरिएको प्रमाण र नागरिकता बुझाएर नयाँ लालपुर्जा बनाउन सकिन्छ।

३. नामसारी हुन कति समय लाग्छ?
सामान्यतया, सबै कागजात सही भएमा ३ देखि ५ दिनभित्र लालपुर्जा बनाइन्छ। तर, विवाद भएमा यो समय लामो हुन सक्छ।

४. के मोबाइलबाट लालपुर्जा हेर्न सकिन्छ?
अब नेपाल सरकारको 'ल्यान्ड रेकर्ड' एप वा वेबसाइटमा गएर आफ्नो लालपुर्जाको विवरण अनलाइन हेर्न सकिन्छ। यसले लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रक्रिया सजिलो बनाउँछ।

५. के अनलाइन नामसारी सम्भव छ?
अहिले केही जिल्लाहरूमा अनलाइन नामसारी (E-Lalpurja) को पाइलट परियोजना सुरु गरिएको छ। यद्यपि, पूर्ण रूपमा सबै जिल्लाहरूमा अनलाइन प्रक्रिया लागू भइसकेको छैन।

६. बैंकबाट बन्धक राखेको जग्गाको लालपुर्जा कसरी निकाल्ने?
ऋण तिरेपछि बैंकले "नो-अब्जेक्सन सर्टिफिकेट" दिन्छ। यो प्रमाणपत्र लिएर मालपोत कार्यालय जानुहोस् भने लालपुर्जा मुक्त हुन्छ।

निष्कर्ष

अन्तमा, लालपुर्जा कसरी बनाउने भन्ने प्रक्रिया जटिल लाग्न सक्छ तर सही कागजात र प्रक्रिया अपनाएर सजिलै सम्पन्न गर्न सकिन्छ। जग्गाको मालिकी हस्तान्तरण गर्दा सावधानी अपनाउनु र कानुनी सल्लाह लिनु उत्तम हुन्छ।

यदि तपाईंलाई लालपुर्जा कसरी बनाउने वा जग्गा नामसारीमा कुनै कठिनाइ भइरहेको छ भने, अनुभवी कानुनी सल्लाहकारसँग सम्पर्क गर्नुहोस्। तपाईंको कानुनी अधिकारको रक्षा गर्न हामी सधैं तयार छौं।

सन्दर्भ

नेपालको कानुनी प्राविधिकतालाई प्रमाणिक बनाउन, यहाँ उच्च प्राधिकरणका स्रोतहरू प्रस्तुत गरिएका छन्:

• नेपाल सरकार, मन्त्रालय भूमि व्यवस्था, सुचना तथा कृषि - आधिकारिक जानकारीको लागि।
• नेपाल कानुन आयोग - कानुनी दस्तावेजहरूको लागि।
• भूमि व्यवस्था तथा भूमि सुधार विभाग - नापी र नक्सा सम्बन्धी नियमहरू।
• नेपाल राष्ट्र बैंक - जग्गा बन्धकका मापदण्डहरूको लागि।

यो लेख मात्र सूचनाको लागि हो। कानुनी कारवाही गर्नुअघि अवश्य अनुभवी वकिलबाट सल्लाह लिनुहोला।